Trong lĩnh vực sáng tạo, các khái niệm Design (Thiết kế) và Art (Nghệ thuật) không còn xa lạ với nhân sự ngành này. Tuy nhiên, mỗi người lại có cái nhìn và định nghĩa riêng về hai khái niệm này tùy thuộc vào môi trường làm việc và ngữ cảnh cụ thể. Bài viết này sẽ trình bày góc nhìn từ hai nguồn thông tin uy tín là chuyên trang Design Week và Indeed - một website đăng tin tuyển dụng toàn cầu của Mỹ, đã hoạt động từ năm 2004.

DESIGN VÀ ART LÀ GÌ?

Art đã gắn bó với con người suốt lịch sử phát triển của loài người, trong khi khái niệm "design" xuất hiện khi xã hội bắt đầu quan tâm đến những tác phẩm nghệ thuật mang lại giá trị thiết thực hơn, không chỉ là để ngắm nhìn, trưng bày hoặc thể hiện cảm xúc. 

Design luôn đi theo quy trình cụ thể. Sản phẩm cuối cùng của quy trình phải cung cấp giải pháp cho một vấn đề cụ thể và thường phục vụ mục đích thương mại. Tính chất cốt lõi của Design là khả năng giải quyết vấn đề. Do đó, người làm thiết kế (Designer) thường chú trọng đến tính chức năng của sản phẩm trước hết. Họ phải đảm bảo rằng sản phẩm của họ đáp ứng tốt nhất các yêu cầu và nhu cầu của người dùng. Các Designer có thể chuyên về một hoặc nhiều lĩnh vực cụ thể như đồ họa, thiết kế sản phẩm, và nhiều hơn nữa.

Thiết kế nhận diện thương hiệu quán cafe

Art là kết quả của việc biến trí tưởng tượng thành hiện thực trước mắt thông qua nhiều hình thức khác nhau như tranh vẽ, thơ ca, âm nhạc, điêu khắc, hoặc thậm chí là một vũ điệu. Khác với Designer phải tuân theo các nguyên tắc thiết kế, người làm Art thường ưa chuộng sự sáng tạo độc đáo - được gọi là dấu ấn cá nhân, phong cách hoặc quan điểm thẩm mỹ riêng của họ. 

Một tác phẩm nghệ thuật có thể được tạo ra để bán, trưng bày tại triển lãm, xuất bản trên tạp chí, hoặc đơn giản chỉ để thỏa mãn sở thích của nghệ sĩ. Nói chung, Art nhấn mạnh vào tính thẩm mỹ. Sản phẩm cuối cùng của quá trình làm Art mang lại nhiều giá trị vô hình như kích thích trí tưởng tượng, tác động vào cảm xúc của người xem, và nhiều hơn nữa.

Tóm lại, khi người ta thưởng thức một tác phẩm nghệ thuật, họ thường suy luận và tìm hiểu ý nghĩa của nó, có thể khám phá ra nhiều ý nghĩa khác biệt so với ý định ban đầu của người sáng tạo. Ngược lại, một tác phẩm thiết kế thường được tạo ra với mục đích cụ thể là giải quyết một vấn đề hoặc đáp ứng một nhu cầu đặc biệt. Giá trị duy nhất mà người xem mong đợi từ tác phẩm thiết kế là giải pháp hoặc tiện ích mà nó cung cấp.

DESIGN VÀ ART DÙNG ĐỂ LÀM GÌ?

Nhà thiết kế đồ hoạ người Mỹ Milton Glaser - tác giả của biểu trưng “I ❤️ NY” nổi tiếng từng phát biểu trong một buổi phỏng vấn: “Thiết kế phải truyền tải được thông tin. Còn chức năng thiết yếu của nghệ thuật là tăng cường nhận thức của con người về hiện tại.” Hay nói cách khác, thiết kế có giá trị “thông báo” (inform) đến người dùng, còn nghệ thuật nhằm “thuyết phục” (persuade) người xem.

Đằng sau những vũ điệu bay bổng trong vở ballet "Hồ Thiên Nga" là triết lý về cái tốt đẹp chiến thắng cái xấu xa, sự hữu hạn và vô hạn của cuộc sống

Một tác phẩm nghệ thuật được đánh giá là thành công khi mang lại nhiều góc nhìn và ý nghĩa đa dạng. Nghệ thuật có thể gây ra tranh cãi, nhưng thiết kế thường không. Mục tiêu của thiết kế là truyền đạt một thông điệp cụ thể đến người xem. Nếu người xem không hiểu đúng thông điệp hoặc cần phải được giải thích ý nghĩa của tác phẩm, thì có thể coi rằng tác phẩm chưa thực sự hoàn thành mục đích ban đầu của nó.

Qua hàng thập kỷ, giới mộ điệu vẫn tranh cãi về ý nghĩa đằng sau nụ cười của nàng Mona Lisa

Người làm thiết kế tập trung vào việc trả lời các câu hỏi như: làm thế nào để sắp xếp các yếu tố trên tác phẩm, khách hàng mong đợi điều gì từ tác phẩm, làm thế nào để thể hiện thông điệp một cách toàn diện, và làm thế nào để thu hút sự chú ý của khách hàng. Ngược lại, nghệ thuật thường phục vụ lợi ích cá nhân của tác giả, không phản ánh thị hiếu hoặc mong muốn của đại chúng. 

Với mục đích khác nhau này, một tác phẩm thiết kế hiệu quả thường giúp thương hiệu đạt được các kết quả nhất định, bao gồm:

• Tạo ra lợi nhuận
• Thu hút khách hàng mới
• Giữ chân khách hàng trung thành
• Xây dựng nhận diện thương hiệu
• Đáp ứng nhu cầu thực tiễn trên thị trường

Tính nhất quán và đặc trưng trong các thiết kế sản phẩm của Apple luôn là yếu tố hàng đầu giúp giữ chân người dùng và tăng tỉ lệ mua lại. Trong khi đó, một tác phẩm nghệ thuật đích thực có thể mang lại những giá trị sau cho cá nhân hoặc công ty:

• Kích động thảo luận
• Khơi gợi cảm xúc
• Tạo ra lợi nhuận
• Thêm vẻ thẩm mỹ và sự độc đáo cho quảng cáo thông thường

Bức tranh tự hoạ để gửi mẹ của hoạ sĩ Van Gogh sau khi ông đã tự cắt một bên tai vì căn bệnh trầm cảm

DESIGN VÀ ART CÓ THỂ THAY THẾ LẪN NHAU?

Theo Milton Glaser, mặc dù chức năng của Art và Design đôi khi có sự trùng hợp, nhưng chúng "không giống nhau" và không thể thay thế được vai trò của nhau. Thiết kế có thể bao gồm yếu tố nghệ thuật, nhưng thiết kế không phải là nghệ thuật, và ngược lại. Trong nhiều trường hợp, sự kết hợp giữa Art và Design là yếu tố quyết định tính hoàn thiện của sản phẩm cuối cùng. "Thỉnh thoảng, một tác phẩm được xem là có tính ứng dụng và được thực hiện để giải quyết vấn đề của khách hàng lại có thể mang tính nghệ thuật" - Milton Glaser đã nói. 

Ví dụ, mẫu giày mới của Nike là một thiết kế, vì nó giải quyết vấn đề đi chân trần. Tuy nhiên, đối với những người yêu thích giày thể thao nói chung và Nike nói riêng, mẫu giày mới có thể được coi là một tác phẩm nghệ thuật khi nó đáp ứng được sở thích của họ và gợi lên cảm xúc hứng khởi.

Coca-Cola đã tạo ra sự chấn động trong ngành tiếp thị với TVC đầy ấn tượng, với sự xuất hiện của hàng loạt kiệt tác nghệ thuật trên toàn thế giới. 

Tuy nhiên, việc đạt được hiệu quả song hành này "không phải là điều dễ dàng" và khả năng tạo ra "cú đúp" đó "không thể đánh giá một cách chắc chắn". Vì vậy, trong những dự án yêu cầu sự kết hợp giữa Art và Design, người làm thiết kế và nhà sáng tạo nghệ thuật luôn cần hợp tác chặt chẽ với nhau, để "giải pháp thiết kế" phản ánh "định hướng nghệ thuật".

TẠM KẾT

Nghệ sĩ người Mỹ Donald Judd, với triết lý tối giản của mình, đã nổi tiếng với câu nói: “Design has to work, Art does not” (Tạm dịch: Thiết kế phải hoạt động, nghệ thuật không cần). Điều này nói lên rằng, trong khi Design đặt sự hoạt động và tính thiết thực của sản phẩm lên hàng đầu, thì Art tập trung vào tính thẩm mỹ và sự sáng tạo. Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai lĩnh vực Design và Art giúp những người làm tiếp thị có cái nhìn sâu sắc hơn để quyết định chọn lựa chuyên môn phù hợp nhất với yêu cầu cụ thể của từng dự án.